Nazwa forum

1 Filozofia dziejów, czym jest i czym się zajmuje, (czemu służy sens dziejów, jako procesu)
Inaczej historiozofia, filozofia historii spory o interpretację wydarzeń historii i o ich sens
SENS DZIEJÓW, JAKO PROCESU filozofia dziejów to próba odczytania sensu dziejów, jako procesu, czyli ciąg następujących po sobie wydarzeń służy
1 Określeniu kierunku rozwoju dziejów
2 Decyduje o ocenie wydarzeń i epok
Powstają koncepcje sensu dzięki temu zostaną zrozumiane i poddane ocenie
WYCIĄGANIE WNIOSKÓW Z HISTORII
Nawet, gdy przeczy sensowi dziejów, zawsze stara się przywołać i określić ich znaczenie np. Schopenhauer powołał się na Herodota Bieg wydarzeń rozumie jedynie datami jego sens określa, jako dążenie do czegoś sensu dziejom można zarówno nadawać jak Hegel, bądź odmawiać tak jak Schopenhauer


2 Wymień i scharakteryzuj 3 tendencje w historiozofii
1 OPTYMIZM – oświeceniowy kult rozumu dzięki rozumowi, wynalazkom człowiek jest w stanie rozwiązać wszystkie problemy raj na ziemi (Bacon)
2 PESYMIZM – jest źle, coraz gorzej, a cywilizacja zmierza do zagłady
3.CYKLICZNOŚĆ – w starożytności jak i w koncepcjach Nitzhego i Hegla przejawy historyczne zataczają koło ( nie ma początku i końca)


3 Fundament antycznego przekonania
(Scharakteryzuj tendencję historiozoficzną dominującą w starożytności)
Cykliczność ( periodyczne powtarzanie) nie ma absolutnego początku, ani ostatecznego końca. Filozofia antyczna rozpatrywała człowieka i kulturę w taki sposób, iż nie było tam miejsca na historiozofię, historia służyła tworzeniu kronik( utylitarne dziejopisarstwo skupione na kronikarstwie). Zmiany oceniano, jako fragment kosmicznego cyklu, myśl antyczna nie sformułowała pojęcia rozwoju. Nowość jest czymś względnym powtórzeniem czegoś, co było nie ma rozwoju. Znano zmianę, ale bez rozwoju, nie stworzono historiozofii, wszystko było cykliczne, wtórne. Powstały pewne wzmianki o historiozofii, jednak liczyły się koncepcją o równości i określonych stałych cechach ludzkości np. Platon w dziele „ Prawa” zawarł cykliczność w ustroju politycznym Dialektyka upadku, ład miernikiem wartości, nie interesowało go to, co raz jest a raz tego nie ma, skupiał się na ideach trwałych i niezmiennych nie było w jego koncepcji miejsca na historiozofię.

4 Przedstaw tendencję historiozoficzną dominującą w średniowieczu
Św. Augustyn „ Państwo Boże przeciw poganom” to on rozwinął nową koncepcje (LINEARNĄ) przeciwstawiając się starożytnej cyklicznej koncepcji. Składały się na nią 3 elementy.
1 boska opatrzność,
2 creatio ex nihilo,
3 koncepcja zbawienia ( pojawienie się Chrystusa)
Pojawienie się Chrystusa Linearna koncepcja dziejów związana jest z pojawieniem się zjawisk zupełnie nowych.
Pojęcie kreacjonizmu związane jest z powstaniem świata.


Jakie, miejsce zajmuje filozofia dziejów pośród innych dziedzin?
Nie należy ona do klasycznej filozofii   

6.1 Filozofia dziejów, a ontologia ( wpływ ontologii na historiozofię)
- czas historyczny, zakres, granice, zmiany   
-tezy o transcendencji: Bogu, absolucie i zależności wobec dziejów
-immanentyzm- dzianie się dziejów niezależnie od transcendencji
-ontologia filozoficzna- właściwości społeczeństwa, człowieczeństwa, natury ludzkiej, oraz rola człowieka w przyrodzie

6.2 Filozofia dziejów, a aksjologia (teoria wartości)
- moralność a proces dziejów
- ocena wspólna epoki
- wyznaczanie granic

6.3 Ontologia a metodologia nauk, oraz metodologia historii
Refleksja metodologiczna (metody by moc ją uprawiać, jako naukę rzetelną) ukształtowała się w nowożytności
Krytyka źródeł i próba wskazania w źródłach historycznych tego, co jest prawdziwe i tego, co jest mitem
Próby określenia jak był faktycznie,
METODOLOGIA HISTORII
-krytyka źródeł i ich zasad (opatrzność)
-XIX pozytywizm Edward Dąbrowski, Schelling, Hegel, Fichte. Społeczno -kulturowe interpretacje filozofii dziejów
- chęć odnalezienia się człowieka w przemianach społeczno – kulturowych
-potrzeba usensownienia
- czy historiozofia jest nauką empiryczną?   
- czy opiera się ona na n niezaprzeczalnych faktach?
- czy można zastosować do niej określone prawa?
Historyk opiera się na źródłach, historycznych, pisanych i niepisanych, robi to po to by wydobyć fakty, bo tylko na faktach można budować rzetelną naukę, więc sprowadzenie historii do nauki empirycznej jest trudne.
W XIX wieku nastąpiło rozwinięcie metodologii historii:
Powstały krytyki źródeł jej zasad,
Rozróżnienie faktów autentycznych od bajecznych,
Polemika myśli oświeceniowej z prowincjalizmem

7, Co oznacza termin prowidencjalizm i jaki ma związek z historiozofią?
Koncepcja mówiąca o tym, że Bóg wpływa na świat.
ZWIĄZEK z historiozofii
Tendencja historiozoficzna dominująca w średniowieczu
Św. Augustyn „ Państwo Boże przeciw poganom” to on rozwinął nową koncepcje (LINEARNĄ) przeciwstawiając się starożytnej cyklicznej koncepcji. Składały się na nią 3 elementy.
1 boska opatrzność,   
2 creatio ex nihilo,
3 koncepcja zbawienia ( pojawienie się Chrystusa)
Pojawienie się Chrystusa Linearna koncepcja dziejów związana jest z pojawieniem się zjawisk zupełnie nowych.
Pojęcie kreacjonizmu związane jest z powstaniem świata.


8 Wyjaśnij pojęcie determinanty historyczne
To, co sprawia, że świat się zmienia, często jest to powiązane z myślą ludzką, np. filozofia Fichtego, Hegla, czy też myśl Marksa

9 Wskaż różnicę między: historią, historiografią, historią filozofii, a filozofią historii
Historia-to opis tego, co było, kiedy
Historiografia – faktyczny opis bez wskazywania na jakiekolwiek interpretacje, Historia filozofii – to historia ludzkiej myśli, jakie są determinanty historyczne
Filozofia historii - próba odnalezienia ogólnej tendencji, ogólnego sensu historii

10 Opisz koncepcje linearną, w dwóch jej znaczeniach
1 Mówi o tym, że następuje rozwój, ale filozofowie niemieccy zadali pytanie czy postęp techniczny koniecznie musi się wiążąc z postępem moralnym
2 Jest źle będzie jeszcze gorzej a postęp jest jedynie pozorny

11 Opisz nurt pozytywistyczny, i podaj przedstawiciela tegoż nurtu
August Comte w nurcie pozytywistycznym uprawianie sensu dziejów przejawiało się w obserwowaniu postępu przyrodniczego
Czy fakt jest autentyczny?
Falsyfikacjonizmy, czy teoria jest prawdziwa, czy fałszywa?
Ocena rozwoju społecznego filozofii dziejów
Metodologia z historiozofią była nierozerwalna

12.Trzy fazy metafizyczne Comte
Według Comte'a ludzkość w swym rozwoju przeszła przez trzy fazy: teologiczną (iluzoryczną), metafizyczną (abstrakcyjną) i pozytywną (naukową). W fazie teologicznej wszystkie fenomeny były przypisywane bezpośredniemu i ciągłemu działaniu licznych sił ponadnaturalnych. W fazie metafizycznej wszystkie zjawiska były tłumaczone w oparciu o istnienie substancji, idei lub sił abstrakcyjnych. Natomiast w fazie pozytywnej ludzki umysł uznał niezdolność człowieka do zdobycia wiedzy absolutnej. W konsekwencji w tej fazie rozwoju człowiek zrezygnował z pytania o genezę i sens świata, a także o to, jakie są niewidzialne przyczyny zjawisk. Odtąd skupił się na poznawaniu - za pomocą myślenia i obserwacji - niezmiennych relacji, opartych na zasadzie następstwa i na zasadzie podobieństwa.


13, Jakie są społeczno- kulturowe inspiracje filozofii dziejów
Ludzie zastanawiają się nad sensem dziejów, nie ze względu na filozofię czy też historię, ale ze względu na swoja sytuację społeczno – kulturową, i miejsce człowieka we wszechświecie pragną uzyskać odp. do skąd świat zmierza.
Ważne w skutkach dla jednostek zmiany, człowiek che je sobie usensowić jak i odnaleźć sens swojego życia, powstanie urządzeń sytuacji. Szczytowe tempo zmian ukazywało przemiany człowiek się nad nimi zastanawia, przełomy również ukazują zmiany, przemijanie, powstawanie, Epoki historyczne przełomów, są okresem rozkwitu filozofii dziejów są okazjami do rewizji historii, tez i zasad.

14 Spór o inspireacje filozofii dziejów (podział filozofii dziejów i jej dwie interpretacje)

Spory akademickie podział na praktyczne i teoretyczne jest on jednak podziałem sztucznym, ponieważ dociekania filozoficzne łączą się
- dążenia i interesy ugrupowań łącza się z oczekiwaną wizją przyszłości
Tezy o tendencjach rozwoju historycznego wynikają z natury ludzkiej i egoistycznych tendencji wyrażają przekonania i interesy różnych ugrupowań
DWIE INTERPRETACJE Filozofii dziejów:
1 pewna spuścizna teoretyczna – tezy cytaty
2 rzeczywistość, do której próbujemy zastosować ową spuściznę







PYTANIA OPISOWE   
Oświeceniową Historiozofia podaj przedstawicieli renesansu
- Przezwyciężenie prowidencjalnej koncepcji mówiącej, iż filozofia opiera się na opatrzności ( św. Augustyn podział na Państwo boże i Państwo ziemskie)
- przezwyciężenie historiozofii typu kronikarskiego

Próba stworzenia historiozofii, jako nauki syntetycznej wyjaśniającej zjawiska poprzez immanentne przyczyny

Renesans Włoski i myśl oświecenia    
1 Machiawelli „ Historie florenckie”
Dzieje polityczne rozpatrywane bez związku z koncepcją eshatoligiczną przedstawienie ustroju Florencji, jako samoistnego działania człowieka i rozprzestrzenienie się laicyzacji
Koncepcja niezmiennej natury ludzkiej, postępowanie człowieka w sposób laicki wolny od problematyki eschatologicznej. Akcentowanie powtarzalności cykliczności w dziejach. Przezwyciężenie prowidencjonalizmu i teologii w dziejach.
   
.2Francis Bonin
Polemika tradycji austriackiej „ Przewodnik łatwego poznania historycznego” odrzucił ideę sadu ostatecznego i degeneracji ludzkości
TEZA Kulturalne samodzielne kształtowanie się człowieka Przeciwstawienie się filozofii średniowiecznej ( zasady periodyzacji i autorytetu biblii)
-opracował zasadne periodyzacji odwołując się do podziału na okresy akcentując ludy odgrywające w nich zasadnicza role

Podział na 3 okresy
1 ludy południowo – wschodnie
2 ludy śródziemnomorskie (Grecja, Rzym)
3 ludy północne ( upadek Rzymu) – jednak podział nie jest prawomocny, ponieważ jest za ogólny


3 Reprezentanci oświeceniowej myśli florenckiej wymień opisz
   
3 Monteskiusz
Wyszedł z deterministycznej koncepcji przeciwstawił się finalizmowi nauki w interpretacji zjawisk społecznych, dyskredytował koncepcję opatrzności, jako siły władającej światem
Wypracował koncepcję przyczynową
2 rodzaje przyczyn
1 fizyczne: klimat, położenie geograficzne
2 kulturowe: duch ludu, obyczaje, system prawny i polityczny

Nie los rządzi światem, lecz koleje dziejowe Państwo i społeczeństwo wyznaczają warunki rozwoju

4 Walter – walczył z kościołem, przeciwnik prowidencjonalizmu, przedstawił szerokie pojęcie rozwoju cywilizacji, refleksją filozoficzną obejmował różnorodne obszary nie tylko naukę, ale i handel rzemiosło itp..

Nie interesował się natomiast sprawami dynastycznymi, czy też wojskowymi ( uważając je za wtórne, wobec poglądów ludów. Jego koncepcje wpłynęły na zmianę oceny wojny, uważaj jej kult za rodzaj przesądu. Rozbił założenie prowidencjalizmu
Sprzeciwił się ograniczeniu refleksji historiozoficznej do wojen sporów rewolucji.
Dzieło „Kandyd” do rozwoju cywilizacji zaliczał min naukę, sztukę handel i przemysł, negacja cnot rycerskich i wojskowych( pogarda dla nich)
Twierdził, że teza o opatrzności w dziejach nie posiada potwierdzenia empirycznego wobec występowania w przeszłości zjawisk
Sprzeciwiał się tezie, iż świat istniejący jest najlepszy z możliwych a wszystko zmierza ku najlepszemu.
Dzieło „Kandyd” jest o człowieku, który doświadcza nieszczęścia i cierpienia, bohater puentuje swój los w ten sposób „ Jak dobrze, że żyjemy w najlepszym z możliwych światów” Jest to kpina z koncepcji leibminzowskiej, preferował historię wyjaśniająca przeszłość przyczynowo indywidualna działalność i przyczyny psychiczne mają wyjaśniać dzieje. Postulował wprowadzenie terminu filozofia dziejów sam go zresztą stworzył.
Filozofia dziejów wg niego jest refleksją nad przeszłością mającą ją ocenić i dać lekcje na przyszłość.
Idealizował cywilizację Chińską za przestrzeganie reguł Konfucjusza
Postulował upowszechnienie oświaty

   
5. Krytyka postępu dziejowego według Jean-Jacques Rousseau
Teoria kumulatywnego postępu była stanowiskiem dominującym, czołowe miejsce zajmuje Rousseau „ Umowa społeczna” krytykuje on teorię postępu pozostaje jednak w obrębie myśli oświeceniowej mówi o naturze laicyzacji nauki i odejściu od kościoła. Historia i wiedza powinny mieć oparcie w pewnych dokumentach „poznanie i oświata nie mogą stanowić generalnego kryterium postępu, ponieważ wymykają się im moralne aspekty ludzkiego życia” Poziomem kultury nie można mierzyć postawy jednostek społecznych – uważał, że postęp poznawczy zachodzi, ale kwestionuje jego ocenę. Podważał kumulatywny charakter rozwoju. Ukazuje różnorodne sprzeczności między jednostkami takie jak fałsz, zawiść. Konflikty społeczne są nierozstrzygalne nawet przy użyciu najdoskonalszej wiedzy przez moralizowanie i znajomość etyki nie stanę się lepszym człowiekiem, tak jak przez poznanie teorii sztuki nie stanę się artystą. Czy wraz z rozwojem poznania konflikty wartości uznano za nieistotne składniki dziejów? W historii rozwoju człowiek utracił dobro. Dobro rodzi zło, a wartości pozostają w konflikcie, odrzucono przekonanie o kumulatywnym rozwoju „ homo homini lumpus jest”, dlatego nie możliwy jest rozwój dziejowy. Opracował koncepcję suwerenności ludzkiej. Nowy typ historiozofii Koncentracja na moralnym aspekcie genezy ustroju społecznego historiozofia, jako dziedzina wartościująca moralnie powinna pouczyć o obywatelskich obowiązkach i gotowości poświęcenia – miało to być szkołą moralności publicznej.

6. Opinie na temat słowian I polaków w kontekście historiozofii I filozofii dziejów
Badacz filozofii nowożytnej 18 i 19 wieku chcąc odnaleźć obszerne wypowiedzi na temat słowian może spotkać się z trudnościami, ponieważ nie wnieśli oni wiele do historiozofii.
Scheller (romantyzm niemiecki)
Mówiąc o literaturze narodów europejskich krytykował literaturę polską i rosyjską mówił, że naśladują tylko, znamienne narody.

Hegel „ Filozofia dziejów’ t. II słowianie zakładają królestwa, toczą walki, ale cala ta masa ludzka pozostaje poza rozważaniami,. Nie odgrywają roli w dziejach. Wg Hegla każdy naród posiada jednak misje, wiec naród słowiański też może odegrać ważna role w przyszłości tak jak niegdyś grecy, rzymianie, potem naród niemiecko – chrześcijański. Przyczyny marginalnej roli upatrywał w tym, że ludy te zajmowały się rolnictwem. W rolnictwie pierwszy plan to działanie sił przyrody, u słowian wolniej doszło do świadomości wolnej jaźni. Hegel porusza problem państwowości, u słowian jej poczucie nie było w pełni wykształcone, jako jedyni posiadali je Rosjanie. Koncepcja Hegla to kult państwa i biurokracji. Słowian pojmuje ją, jako jednorodna całość etniczno kulturową

Herder- też uważał słowian za całość zajmującą się jedynie rolnictwem „ rozdział słowiański’ był on prawdopodobnie jedynym 18-19 wiecznym myślicielem, który miał odmienne poglądy
-przebudzeni narodów słowiańskich
Jego poglądy zostały często używane do celów politycznych NRD i RFN pozytywna przemiana narodów niemieckich odrzucenie broni, kultywowanie nauki i sztuki, poglądy o koegzystencji wszystkich ludów we wspólnych cechach składających się na ród ludzki. Herder poświecił rozdział swojej ksiązki „ Myśli o filozofii” słowianom tytułując go „ ludy słowiańskie” początkowo określa położenie geograficzne, pisząc, że ludy słowiańskie stanowią większą cześć europy niż zajmują w dziejach (znaczenie historyczne). Przyczynę upatrywał w większej odległości od Rzymu, nie są również tak przedsiębiorczym, awanturniczym i zmilitaryzowanym narodem, jak germanie. Mimo pozostawiania w ich cieniu, dzięki różnym sprzyjającym okolicznością zdobyli ogromną część ziemi zajmują się rolnictwem górnictwem, hodowla są wiec pracowici, uczciwi, gościnni, posłuszni, przeciwnicy rabunku i grabieży. Przyczyniło się to do nieszczęścia i ucisku od Niemiec. Nie rozwinęli sztuki wojennej woleli płacić daninę a ich położenie geograficzne pomiędzy Niemcami i Turkami było również niekorzystne.  O przyszłości ludów słowiańskich „ Koło obracającego czasu obraca się nieubłaganie największy, najpiękniejszy obszar na ziemi powinien całości być dostępny dla handlu”- słowianie powinni korzystać z pięknych obszarów a nie być uciemiężeni jarzmem wojennym> Dać im wolności by mogli uprawiać ziemię w spokoju i korzystać z dobrobytu. Często dokonywano nadinterpretacji jego, słow., ponieważ on mówił, iż każdy naród jest ważny i służy do realizacji człowieka. Np. wojowniczość ludów germańskich, co prawda była zła dla słowian, ale germanom przyniosła sławę osłaniali Europę wałcząc z Turcją itp..


7. Fichte I jego dzieje, jako obszar wartości

Był on najbardziej samodzielnym i twórczym zarazem uczniem Kanta, „Główne rysy współczesnej epoki”, „ Zamknięte państwo handlowe”
Postanowił scharakteryzować główne wartości, uznając dzieje za obszar gdzie urzeczywistniają się dwie podstawowe wartości
1 wolność.
2 rozum.
Sposób, w jaki się urzeczywistniają widział inaczej niż np. Kant
Rola przemian i imperatyw moralny. Rozum to generalna zasada życia ludzkiego.
Rozszerzał znaczenie granic historycznych, a prawo moralne uważał za n niezmienne czasowo (dziejowo)
Wolność to zespół wartości, których treści nie przestrzegano w równym stopniu
Rzeczywistość pojmował szerzej od Kanta, ponieważ tworzą ją wszelkie zjawiska. Był utopista dzieje podejmował, jako skończony proces historyczny.
Mówił o zakończeniu dziejów = ustanie zmian prowadzące do rozumu ( racjonalizacji rzeczywistości) był to utopizm, nie było w tym pesymizmu
Chciał wychować ludzkość, obecną rzeczywistości poddawał krytyce, nawoływał do rozwoju aprobując postawę aktywistyczną.

7. Hegel
    Hegel „ Wykłady z filozofii dziejów” dzieje rozwijają się w przestrzeni, a społeczeństwo również w czasie, każda epoka jest lepsza i bogatsza od poprzedniej zwierzęta nie mają historii, tworzy ją człowiek świadomych własnych dziejów, rozwijający się na podstawie własnego dorobku. Zerwał z Kantem, Fichte i ich procesem zakończonego rozwoju dziejów, ( jako idealne). Wrogi wszelkiemu utopizmowi i idealnemu ustrojowi. Nie ma wiecznego idealnego rozwoju, nawet, jeśli jest idealny prędzej czy później następuje zmiana. Odcięcie się od projekcji przyszłości, ponieważ człowiek nie jest jasnowidzem. Treść zasad i wartości moralnych zmienia się, u Fichtego jest stała. Odrzucił kantowskie tezy o wartościach moralnych, stojących u zasad działania, utożsamiał je ze społeczeństwem i państwem. Motywacje nie są wyjęte spod praw historii. Rozumu nie utożsamiał z konkretnym ustrojem. Rozum = aktualne postępowanie. „ To, co rozumne jest rzeczywiste, a to, co rzeczywiste jest rozumne”, to, co zapewnia najskuteczniejsze urzeczywistnienie wartości. Historyczna relatywizacja pojęcia rozumu. Nie chodzi jednak o to ze wolność relatywizuje się w dziejach. Chodzi o rozwój świadomości owej wolności – postęp polega na przekazaniu świadomości, że tylko ludzie są podmiotem i twórca dziejów. Odmiennie niż Fichte nie uważał, że człowieka da się wychować.
-uzyskanie w dziejach świadomości ludzkości
-afirmacja ludzkości, jako podmiotu dziejów
-Rzeczywistości historyczna = rzeczywistość polityczna zmian ustroju prawnego
Ale przede wszystkim świadomość wolności uzyskać ją można dzięki: religii, filozofii, sztuce, świadomość jest uwieńczeniem pewnej epoki. Koniec dziejów pełne uzyskanie świadomości, czyli koniec dziejów, jako pewnego sensownego procesu celowego
8 Lewica heglowska
Wprowadzenie w czyn pomysłów politycznych, aktywność społeczna, czynny wpływ na postęp dziejów należeli do niej Bruno Bauer, Armad Ruge
Rewizja filozofii dziejów rozpoczęła się nowa epoka, polegająca na czynie zerwanie z ujmowaniem filozofii, jako refleksji nad przeszłością, wiara w postęp doceniali Hegla, powinniśmy zjednoczyć się a nie być jedynie projektem.  Nacisk na praktycyzm.
9 ROMANTYCY
Wroga postawa wobec rewolucji francuskiej niszczącej partykularną tradycję odcinali się od rewolucji i kultywowali tradycję. Często akcentowali analogię między przyroda a sztuka. Sens dziejów= istnienie tajemniczego tkwiącego w przeszłości zespołu niezniszczalnych wartości przenikających religie, kulturę, sztukę, sens dziejów to kultywowanie wartości. Rozwój = rozwój więzów między tym, co nowe, a tym, co tradycyjne. Tradycja jest miarą oceny, Sens dziejów znajduje się w odległej przeszłości dawnej i tajemniczej, ( wiąże się to z mistycyzmem) Poznanie tradycji to sprawa pierwszorzędna. Ważny jest również emocjonalny i instynktowny kontakt z tradycją. Jawna opozycja wobec teorii postępu. Mówienie o postępie było mistyfikacja uwypuklając rolę tradycji można obyć się bez postępu.




10. Pesymizm i ahistoryzm Schopenhauera

Arthur Schopenhauer jest twórcą systemu filozoficznego, który cechował fenomenalizm, idealizm obiektywny i metafizyka woluntarystyczna w odniesieniu do życia społecznego. Głosił on programowy ahistoryzm i skrajnie pesymistyczne spojrzenie na świat. Jego poglądów nie można zaliczyć do żadnego z prądów myślowych dominujących w filozofii niemieckiej w pierwszej połowie XIX wieku. Mało tego, jego poglądy filozoficzne stały w oczywistej opozycji do heglizmu.
omawianie faktów kulturalnych i społecznych w oderwaniu od warunków rozwoju historycznego, historia nie jest nauczycielka życia zmieniają sie daty technika ale nic poza tym historie sprowadzał do opisu, nic nie innego nie wnosi. Wypływający z tej metafizyki woluntarystycznej pogląd na świat był gorzki. Źródłem wszystkiego jest popęd – bezrozumny, bezcelowy i nie znający ukojenia. Nawet nic nie jest w stanie go zaspokoić, bowiem wciąż  towarzyszy mu uczucie pustki, niezadowolenia i niezaspokojenia. Mimo dążenia do szczęścia i utrzymania życia – nic nie jest w stanie doprowadzić do tego celu i na stałe go osiągnąć. Walka o jedzenie i byt wypełnia całe krótkie życie, które przepełnione jest lękiem zbliżającej śmierci. Stąd człowiek szuka ulgi – w religii, filozofii, poszukuje wartości, lecz – zdaniem Schopenhauera – na próżno. Życie więc jawi się jako męka, przeciw której są dwa sposoby. Pierwszy to wyzbycie się pożądań i potrzeb, dzięki którym człowiek może oderwać się od świata. Był to motyw filozofii indyjskiej, z którą Schopenhauer łączył motywy etyki chrześcijańskiej. Jako podstawę etyki przyjął współczucie. Życie jest męką dla wszystkich ludzi i tylko współczucie wobec każdego człowieka jest czynnikiem wyzwolenia. Przejmując cierpienia innych, człowiek wyzwala się i odrywa od własnego. Drugi czynnik ulgi w cierpieniu to dla Schopenhauera sztuka, która zatrzymuje pęd woli i pozwala zatopić się w kontemplacji.